Toksičnost hloriranih fenola za lignikolne vrste gljiva Hypoxylon fragiforme i Coniophora puteana

Sažetak

UDK 582.28:547.56

         630*81:582.28

Kontaminacija životne sredine hloriranim fenolima dolazi od industrijskih efluenata, otpadaka u poljoprivredi, herbicida hlorfenoksisirćetne kiseline, zatim od heksahlorbenzena, spontanog formiranja hloriranih fenola dezinfekcijom i uklanjanjem mirisa iz vode tokom procesa hloriranja a takođe i odlaganjem otpadnog drveta koje je najčešće zaštićeno pentahlorfenolom i nekim tetrahlorfenolima. Odlaganje i spaljivanje odnosno reciklaža staroga i otpadnog drveta pretstavlja ekološki problem. Jedna od obećavajućih metoda u pogledu rješavanja ovog problema pretstavlja biorazgradnja hloriranih fenola pomoću mikroorganizama a u posljednje vrijeme i pomoću gljiva. U radu je ispitivana toksičnost hloriranih fenola za lignikolne vrste gljiva Hypoxylon fragiforme (Hf) i Coniophora puteana (Cp). Za ove gljive nema podataka da su ranije testirane a poznato je da je gljive bijele truleži (Hf) imaju razvijene nespecifične metode za degradaciju lignina. Gljive smeđe truleži, pak među koje spada Cp, za svoj rast koriste hemicelulozu i celulozu iz ćelijskog zida biljaka, ostavljajući lignin nerazgrađen. Zapaženo je, međutim, da gljive smeđe truleži modificiraju lignin. Lignin, skupa sa celulozom i hemicelulozom, je glavna komponenta drvnog materijala i najobimnija forma aromatskog ugljika u biosferi. Zbog tipova veza i njihove heterogenosti, lignin ne može biti razgrađen hidrolitičkim enzimima kao većina drugih prirodnih polimera (celuloza, škrob, proteini itd). U radu je određivana maksimalna koncentracija osam hloriranih fenola (CP-a) koja nije toksična za odabrane lignikolne gljive. Testirani su 3,4-dihlorfenol; 3,5- dihlorfenol; 2,3,6-trihlorfenol; 2,4,5-trihlorfenol; 2,4,6-trihlorfenol; 2,3,4,6-tetrahlorfenol; 2,3,5,6-tetrahlorfenol i pentahlorfenol. Po 0,1 mL devet otopina CP-a u DMSO različitih koncentracija od 20 do 0,078 mmol/L, dodato je na Whatman papiriće na rubu Petrijeve posudi u kojoj je na sredini inakulirana micelija gljive prečnika 5 mm. Hlorirani fenoli (svaki odvojeno i samo jedne koncentracije), testirani su na toksičnost prema pojedinoj gljivi. Došlo se do rezultata da je maksimalna koncentracija hloriranih fenola koja dopušta rast Hf i Cp gljiva 2,5 mmol/L. U daljem radu praćen je uticaj odabranog seta CP-a koncentracije 2,5 mmol/L.na rast lignikolnih gljiva Hypoxylon fragiforme i Coniophora puteana, tako što je na sterilnoj podlozi, krompirovog dekstrozo agara u Petrijevim posudama inokulirana na sredini po jedna micelija odgovarajuće gljive. Okolo su postavljena tri Whatman papirića pri čemu je na jedan dodano 0,1 mL testirane supstance otopljene u DMSO, (2,5 mmol/L), na drugom 0,1 mL čistog otapala DMSO a na trećem nije bilo supstance (kontrolni papirić). Testovi su provedeni sa tri jednake paralelke. Rezultati testa su pokazali da manju antifungalnu aktivnost hlorirani fenoli pokazuju prema gljivi bijele truleži (Hf ) nego prema gljivi smeđe truleži (Cp). Antifungalna aktivnost CP-a za obje gljive raste sa povećanjem broja supstituiranih atoma hlora. Raspored atoma hlora u molekuli takođe ima određeni uticaj. Takođe, važnu ulogu u antifungalnoj aktivnosti imaju fizičko-hemijske osobine hloriranih fenola, prije svega LogKow, pKa i Henrijeva konstanta i topivost u vodi. Određeno je da CP-i manje topivi u vodu, koji imaju manju vrijednost Henrijeve konstante, nižu vrijednost pKa i višu vrijednost za logKow više su toksičani za gljivu Hf .