Uticaj zakonske regulative na investicije u sektoru šumarstva u Federaciji Bosne i Hercegovine - studij slučaja Unsko-sanski kanton

Sažetak

UDK: 630*9(497.6 Unsko-sanski kanton)“2003/2013“

U cilju obezbjeđenja održivog gospodarenja šumskim resursima, neophodno je kontunuirano investiranje i usklađivanje načina korištenja šuma sa raspoloživim potencijalom. Zbog svojih specifičnosti, šumarstvo je neatraktivan sektor za investiranje, tako da je neophodno zakonom definisati adekvatan model finansiranja investicija u šumarstvo. U iznalaženju općeg modela finansiranja multifunkcionalnog šumarstva bitno je postići usaglašenost interesa vlasnika šuma, svih zainteresovanih korisnika kao i javnosti. U cilju analize uticaja zakonskih odredbi na investicije u sektoru šumarstva, provedeno je istraživanje na području Unsko-sanskog kantona. Od ukupnih investicija u šumarstvo u analiziranom periodu od 2003. do 2013. godine, oko 66% se odnosilo na investicije u šumskouzgojne radove (biološku obnovu), 17% su bile investicije u izgradnju šumskih komunikacija, a sve ostale investicije (šumska i transportna mehanizacija, građevinski objekti i sl.) su činile 17%. U analiziranom periodu su na snazi bila tri zakonska rješenja i to: Zakon o šumama Federacije BiH iz 2002. godine, Uredba o šumama iz 2009. godine i Zakon o šumama Unsko-sanskog kantona od 2012. godine u uslovima nepostojanja zakonskog okvira za nivo Federacije BiH.

Zakonom o šumama FB-H je bilo predviđeno da šumskoprivredna društva vrše obavezno rezervisanje sredstava u iznosu od 15% od prihoda ostvarenih prodajom drveta za izvršenje jednostavne biološke reprodukcije, a na ime proširene reprodukcije iznos od 3%. Sredstava za proširenu reprodukciju su se alocirala na nivo FB-H i Kantona u omjeru 20:80. U ovom periodu je trend investicionih ulaganja bio u blagom porastu, uz maksimalan index 1,4 u 2008. godini  u odnosu na baznu 2003. godinu.

Uredba o šumama je donijela novinu u načinu finansiranja biološke obnove, pri čemu se ne razdvajaju pojmovi proste i proširene biološke reprodukcije, a uvodi se obaveza plaćanja naknade za korištenje šuma. Šumskoprivredna društva su bila obavezna plaćati lokalnoj zajednici naknadu u iznosu 5% od prihoda ostvarenog prodajom šumskih drvnih proizvoda, dok se za kantonalni i federalni nivo izdvajala po 1 %. Uredbom o šumama nije bila propisana obaveza rezervisanja sredstava za biološku reprodukciju na poseban podračun, ali su šumskoprivredna društva bila dužna realizirati planove šumskoprivredne osnove. U ovom periodu je nastavljen rastući trend planiranog i realizovanog obima šumskouzgojnih radova, ali je iznos uloženih finansijskih sredstava bio u opadanju. Kao posljedica toga je javljaju različite jedinične cijene pojedinih šumskouzgojnih radova u uslovima različitih modela finansiranja, što dovodi u pitanje objektivnost kalkulacije troškova. Iz ovog proizlazi potreba izrade i primjene jedinstvene metodike kalkulacije troškova svih šumskouzgojnih i ostalih radova iz područja biološke obnove, poštujući principe kalkulacije troškova, bez obzira na propisani model njihovog finansiranja. Na taj način bi bili stvoreni preduslovi za utvrđivanje realne vrijednost biološke reprodukcije u šumarstvu, stvarnih potreba za ulaganjem u šumarstvo, te omogućeno kreiranje efikasnog modela finansiranja investicija. To ima posebnu važnost za vlasnika šuma, a takođe i za sve druge korisnike.

Kantonalnim zakonom o šumama se povećavaju ukupne obaveze šumskoprivrednog društva prema lokalnim zajednicama (općinama) i Kantonu u odnosu na prethodno zakonsko rješenje, što značajno utiče na smanjenje akumulativne i reproduktivne sposobnosti preduzeća i mogućnosti investicionog ulaganja. U ovom periodu se nastavlja opadajući trend realizacije šumskouzgojnih radova i uloženih sredstava. Prosječan obim izvršenih šumskouzgojnih radova u ovom periodu je bio niži za oko 10% u odnosu na period važenja Uredbe o šumama, dok su ukupno uložena sredstva bila manja za 36%. Kantonalnim zakonom o šumama se u potpunosti izostavlja federalni nivo u sistemu raspodjele sredstava od naknada za šume. Nepostojanje federalnog Zakona o šumama ima za posljedicu isključenje vlasnika (Federaciju B-H) iz procesa odlučivanja i svih finansijskih tokova u šumarstvu Federacije B-H, što predstavlja apsurd.

Rezultati ovog istraživanja mogu imati značaja u procesu izrade zakonske regulative iz oblasti šumarstva FB-H i razradi modela finansiranja u šumarstvu, pri čemu je potrebno uvažavati dugoročni karakter procesa proizvodnje, različite uslove privređivanja preduzeća šumarstva kao i multifunkcionalnost šumskih resursa.